Eyüp gezisi vardı dün yine. Gezi bitimine doğru, bu defa, önünden geçeyim diye dönüş yolunu değiştirdim. Sultan Reşad Türbesi şimdiye kadar gördüğüm en zarif Osmanlı türbelerinden. Sultan V. Mehmet Reşad’ın sağlığında Mimar Kemaleddin’e yaptırdığı bu türbe aynı zamanda en son Osmanlı Padişah türbesi olarak da biliniyor. Mimar Kemaleddin, 20. yüzyılın mimari akımlarından olan “birinci ulusal mimari” akımının öncülerinden ve mimarlık tarihimizde önemli izler bırakmış mimarlarımızdan.
Mermer sütunlarla süslenmiş türbe kapısının her iki yanında yarım kubbeli, cüzhaneler* mevcut. Kapı üzerinde görülen kemerin içinde pembe-beyaz mermerle işlenmiş Sâd sûresinin 50. ayeti okunuyor: “Cennâti adnin mufettehaten lehümül ebvâb“**.
İç mekandaki üç adet ahşap sandukanın ortada olanı Sultan Reşad’a ait. Pirinç dökümden bir şebeke ile çevrelenmiş bu sandukanın iki yanında, ilk eşi Kamures*** Hanım (Kadınefendi) ile Kamures Hanım’dan olan ortanca oğlu Mehmed Necmeddin Efendi gömülü.
Reşadiye Numune Mektebi
Türbenin kapısından sol tarafa baktığınızda Reşadiye Numune Mektebi’ni görürsünüz. Mehmed Reşad, “ebedî uykusunda su ve çocuk seslerini duymak” arzusuyla, mektebin ve türbenin inşaatını aynı zamanda başlatmış. Yine Mimar Kemaleddin Bey tarafından inşa edilen mektep, 1912 yılında öğrenime başlamış. Okulun açılmasının ardından, Padişah tarafından öğrenciler için, her sene yazlık ve kışlık olmak üzere, haki renkli üniformalar yaptırılmış ve bu üniformalara fes ve pelerin ile birlikte bir çift de ayakkabı ilave edilmiş. Türkiye’deki ilk izci teşkilatının bu okulda kurulduğunu da ayrıca belirtelim.
Sultan Reşad Kimdir?
2 Kasım 1844’te Çırağan Sarayı’nda dünyaya gelen V. Mehmed Reşad’ın babası Sultan Abdülmecid, annesi Gülcemal Kadınefendi’dir (Bakınız: Gülcemal Vapuru). 5 çocuk doğuran Gülcemal Hanım, Mehmed Reşad 7 yaşına geldiğinde verem hastalığına yakalanarak hayatını kaybetmiş. (Mezarı, Yeni Cami’nin arkasında bulunan Hatice Turhan Valide Sultan Türbesi’nde.) Mehmed Reşad, babası Abdülmecid’in ve amcası Abdülaziz’in saltanat döneminlerinde huzurlu bir hayat yaşamış.
Kardeşi Abdülhamid’in tahta çıkmasıyla (1876) birlikte Şehzade Reşad’ın bu huzurlu günleri sona ermiş. Ağabeyinin saltanatı boyunca Dolmabahçe Sarayı’nın Veliahtlık Dairesi’nde, devamlı kontrol altında tutularak kapalı bir hayat yaşamak zorunda kalmış. Seyrek olarak Balmumcu Çiftliği’ne gitmesine izin verilmekle birlikte, başkalarıyla görüşmesi ve İstanbul’da gezinmesi yasaklanmış.
Şehzade Mehmet Reşad, ağabeyi Sultan II. Abdülhamid, İttihatçılar tarafından tahttan indirilince 65 yaşında tahta çıkmış. Sultan Reşad’ın, yabancı dillere ve okumaya meraklı olduğu, uzun şehzadelik devrinin çoğunu okumakla geçirdiği, Farsça, Arapça ve Fransızcayı mükemmel şekilde öğrendiği biliniyor.
Gözlerinin mavi olması nedeniyle, kendine nazar değeceğinden korkan ağabeyi II. Abdülhamid’in onunla karşı karşıya görüşmekten hep kaçınmış olması da oldukça ilginç.
Sultan Reşad’ın saltanatı döneminde II. Meşrutiyet ilan edilmiş, 1912’de Balkan Savaşı ve ardından 1914 yılında I. Dünya Savaşı başlamış. Sultan Reşad, 3 Temmuz 1918 tarihinde 74 yaşında kalp yetmezliğinden vefat etmiş ve bu türbeye defnedilmiş.
Sultan Reşad Türbesi‘nin giriş kapısı Haliç tarafına bakıyor. Zamanında Haliç kıyısında olduğundan, sandalların yanaşabilmesi için önünde babalarla desteklenmiş bir de rıhtımı bulunuyormuş. 1986’da önünden kazıklı bir yol geçirilince, türbenin bu bölümleri toprak altında kalmış. Bahçesine girilen demir kapı zincirle bağlanarak kapatılmış. Sultan V. Reşad’ın türbesi maalesef ziyarete açık değil. Eğer yolunuz Eyüp’e düşerse, kapının önünden de olsa durup bir seyretmeye değer.
Sultan Reşad Türbesi Nerede?
Açıklamalar:
* Cüz: Kur'an'ın eşit uzunlukta bölümlere ayrılmış parçalarından her biri. ** Kapıları yalnızca kendilerine açılmış Adn cennetleri vardır. *** Kamures: Zevk, arzu veren.
