İstanbul’un En Eski Haritası

İstanbul ile ilgili okuduğum kitap ve dergilerde birkaç defa rastlamıştım. Bugün bir kitapta tekrar karşıma çıkınca, yukarıdaki resimde görülen bu haritanın bilinen en eski İstanbul haritası olduğunu öğrendim. Harita, Cristoforo Buondelmonti tarafından 1420’lerde çizilmiş.

Bir İtalyan din adamı olan Buondelmonti, doğup büyüdüğü Floransa’dan ayrılarak Yunanca öğrenmek amacıyla Rodos Adası’na gider. Orada geçirdiği birkaç yılın ardından Ege Adalarını dolaşarak önce “Descriptio insulae Cretae” (Girit Adası Tasviri) ve daha sonra “Liber Insularum Archipelagi” (Arşipel Adaları Kitabı) adını verdiği seyahatnamelerini kaleme alır.

Arşipel: Antik çağda Ege Denizi için eş anlamlı olarak kullanılan sözcük.

Adalara yaptığı seyahatlerin yanı sıra Konstantinopolis ve Galata-Pera’yı da ziyaret eden Buondelmonti, son eserinde, şehirde karşılaştığı saraylardan, kiliselerden, -bugün Sultanahmet meydanı olarak bilinen- Hipodrom’dan, sarnıçlardan ve şehir surlarından kısaca söz eder. 15. yy ve sonrasında geniş çevrelerce okunan bu eserin çok sayıda el yazması nüshasının bulunduğu ve seyahatnamenin 15. yy’a ait bir Grekçe çevirisinin de Topkapı Sarayı’nda olduğu biliniyor.

Dr. Ayşe Kubilay Yetişkin’in “Batı Kaynaklı İstanbul Haritaları” adlı makalesinde bu haritayla ilgili şu ilginç bilgiler var:

“…İstanbul haritaları tarihi 1422 yılında Floransalı din adamı Christoforo Buondelmonti’nin “Constantinople” planı ile başlar… Gravür tekniğiyle basılmış diğer haritalar içerisinde elle yapılmış tek örnek olan harita, gezginin kenti ziyareti sırasındaki gözlemlerine dayanarak çizilmiş birincil kaynağa ait olması nedeniyle ilk elden verilen bilgilere dayanmaktadır ve Bizans dönemi İstanbul’unu yani Konstantinopolis’i genel hatlarıyla yansıtır. Gözleme dayanması, vurgulanması gereken bir özelliktir; çünkü dönemin İstanbul’unu anlatan pek çok harita, plan ve kuş bakışı görünüm kenti hiç ziyaret etmemiş kişilerce çizilmiştir…”

Eski İstanbul Haritaları

Konu eski İstanbul haritalarından açılmışken, rastladığım birkaç ilginç haritayı ekleyeyim istedim. Eski İstanbul haritaları merakım yıllar önce başladı. Gerek internette gerekse eski İstanbul ile ilgili albüm ve kitaplarda oldukça ilginç haritalar bulmak mümkün. İnternette “eski istanbul haritaları”, “eski Konstantinopolis haritaları”, “eski Bizans haritası”, “eski Osmanlı haritaları” diye arayınca bakın bu resimleri buldum. Aşağıdaki haritalardan birine tıklayarak, haritaları büyük boyutlarda görüntüleyebilirsiniz.

Eski haritalar ilginizi çekiyorsa şu yazımı da okuyabilirsiniz. Matrakçı Nasuh’un Minyatürler Âlemi

Açıklamalar:

* Reasürans nedir? Sigorta şirketlerinin kendi üzerlerindeki riskleri tekrar sigortalatarak kendilerini güvence altına almasına reasürans denir.

** Osmanlı Kaptan-ı Deryası (amirali) Piri Reis'in 1629 tarihli Kitab-ı Bahriye nüshasında bulunan İstanbul haritası. Piri Reis'in 1526 tarihli orijinal Kitab-ı Bahriye'sindeki İstanbul çiziminin kayıp olduğu bilinmektedir. Mustafa bin Mehmed Cündî tarafından Kitab-ı Bahriye'ye 103 yıl sonra eklenen bu İstanbul çizimi Nuruosmaniye Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.