Epigram Nedir?
Epigram ya da Türkçe adıyla nükte, çeşitli konularda yazılan kısa şiirler olarak biliniyor. Epigram kelimesi Yunanca “epigramma” (yazıt) kökünden geliyor. Kısa ve özlü eleştiriler için yazılmış, okuyanı düşünmeye iten, keskin zekâ ürünü sözler. Epigramın ilk örneklerine antik Yunan kültüründe rastlıyoruz. Epigramlar, eski yerleşimlerin caddelerine ve meydanlarına dikilen ünlü sporcuların, kahramanların heykellerinde ve tapınaklarda görülmekle beraber, daha çok mezar taşlarına yazılmışlar.
Şairlerin, bugün olduğu gibi o zamanlar da para kazanma olanakları kısıtlı. Bazıları soyluların, zenginlerin çocuklarına ders veriyor.
Bir diğer geçim kaynakları da epigramlar yazmak. Bir cenazen olduğunda müteveffa ile ilgili güzel bir söz ısmarlıyorsun, o da sana bir dörtlük yazıyor. Üç beş kuruş veriyorsun, bu tamam. Taş ustasını çağırıyorsun, sözleri mezar taşına oyuyor, onun da karnı doyuyor. Sonra defnet rahmetliyi, uğurla gitsin.
Marcus Valerius Martialis Kimdir?
Epigramdan söz ederken, Romalı Martialis’i anmadan olmaz. Marcus Valerius Martialis, 1. yy.da yaşamış ünlü bir epigram şairi. Sivri dilli, müthiş bir taşlama gücü olan, zehir zemberek bir hiciv ustası.
İspanya’nın Roma vilayetinde bulunan Bilbilis şehrinde dünyaya gelmiş. Zengin bir ailenin çocuğu olarak az kişinin yararlanabildiği iyi bir eğitim görmüş. Yirmili yaşlarında gittiği Roma’da, şehrin aydınlarıyla yakın ilişkiler kurmuş. Günümüzde modern epigramın yaratıcısı olarak kabul edilen Martialis, kısa, nükteli şiirleriyle, yaşadığı şehrin günlük hayatını ve asilzadelerin skandallarını hicvetmiş.
Yazıyı Martialis’ten “güzel” bir hikâye ile bitirelim.
Martialis ile Zollius’un çok atıştıkları, birbirlerinden hiç haz etmedikleri söylenir. Rivayete göre, Martialis bir gün Zollius’u nehir kenarında hacetini gidermiş, poposunu yıkarken görür. Görür görmez bu güzel fırsatı kaçırmaz, hemen yapıştırır lafı:
O suyu kirletmeye kıçın yetmez, kafanı sok Zollius kafanı.
Martialis en çok, yazdığı Epigramlar kitabı ile biliniyor. Martialis’in epigramları Yapı Kredi Yayınları’dan, Güngör Varınlıoğlu çevirisi ile yayınlanmış.
Kitabın tanıtım yazısından:
"Martialis ya da tam adıyla Marcus Valerius Martialis, yazdığı epigramlarla yalnız Roma’nın değil, tüm batı edebiyatının en seçkin şairlerinden biri sayılıyor. Epigramlarının gücü şiirsel parlaklıklarından, dil üstünlüklerinden daha çok döneminin Roma yaşamını keskin bir gözlemle ve tam bir sözünü esirgemezlikle vermesinden kaynaklanıyor. Tam anlamıyla bir 'Roma Günlük Yaşam Ansiklopedisi' gibidir Martialis’in epigramları. Aradan geçen bunca yüzyıla karşın onları okunur kılan da budur işte."
